Nie tylko prawa matek, ale i ojców są chronione przez polskie prawo pracy. Przed przypadającym w czwartek 23 czerwca Dniem Ojca Grupa Gumułka przygotowała zestawienie najważniejszych uprawień przysługującym ojcom.
Urlop tacierzyński i rodzicielski
- Ojciec ma prawo do 6 tygodni urlopu macierzyńskiego, jeśli matka zrezygnuje po okresie 14 tygodni. Ma też prawo do całego urlopu rodzicielskiego w wymiarze 32 tygodni.
Urlop rodzicielski można podzielić maksymalnie na 4 części, z których każda nie może być krótsza niż 8 tygodni (poza małymi wyjątkami, np. gdy dziecko przebywa w szpitalu). Pracownik przebywający na urlopie rodzicielskim zachowuje prawo do zasiłku macierzyńskiego.
Nowością w zakresie urlopu rodzicielskiego jest możliwość późniejszego wykorzystania 16 z 32 tygodni urlopu rodzicielskiego, tzn. do końca roku kalendarzowego, w którym dziecko ukończy 6 lat (dotychczas całość urlopu rodzicielskiego można było wykorzystać bezpośrednio po urlopie macierzyńskim). Poza tym wprowadzono możliwość wydłużenia okresu korzystania z urlopu rodzicielskiego maksymalnie do 64 lub 68 tygodni, w przypadku gdy rodzice zdecydują się na łączenie urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy na maksymalnie pół etatu. Niejako w konsekwencji powyższych zmian, do 6 lat wydłużono również okres, w którym rodzice mogą korzystać z urlopu wychowawczego.
W przypadku zgonu matki przy porodzie cały urlop macierzyński oraz rodzicielski może wykorzystać ojciec dziecka.
Urlop wychowawczy
Zarówno ojciec jak i matka może wykorzystać urlop wychowawczy w wymiarze trzech lat, w maksymalnie pięciu częściach do końca roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 lat.
Podczas urlopu wychowawczego pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę aż do dnia, w którym urlop się skończy. Rozwiązanie umowy w tym czasie jest dopuszczalne tylko w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji firmy, a także gdy zaistnieją przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z winy pracownika. W trakcie urlopu wychowawczego pracownik ma prawo podjąć pracę zarobkową na część etatu u dotychczasowego lub innego pracodawcy albo inną działalność, a także naukę lub szkolenie, jeżeli nie wyklucza to możliwości sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. Po zakończeniu urlopu wychowawczego pracodawca ma obowiązek dopuścić pracownika do pracy na dotychczasowym stanowisku, a jeżeli nie jest to możliwe, na stanowisku równorzędnym z zajmowanym przed rozpoczęciem urlopu lub też na innym, odpowiadającym kwalifikacjom zawodowym tej osoby. Wynagrodzenie nie może być niższe od tego, jakie pracownik otrzymywał w dniu podjęcia pracy na tym stanowisku przed urlopem.
Urlopu ojcowski
Każdemu ojcu przysługuje dodatkowy urlop ojcowski w wymiarze dwóch tygodni, który można wykorzystać jednorazowo lub w dwóch równych częściach (po 7 dni kalendarzowych). Termin wykorzystania urlopu ojcowskiego został wydłużony do momentu ukończenia przez dziecko drugiego roku życia. Warunkiem udzielenia urlopu ojcowskiego jest złożenie wniosku, nie najpóźniej na 7 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu. Pracodawca jest zobowiązany wniosek uwzględnić.
Dwa dni zwolnienia na opiekę nad dzieckiem (tzw. opieka na dziecko zdrowe).
Rodzicowi dziecka przysługuje także zwolnienie od pracy w związku ze sprawowaniem opieki nad dzieckiem do lat 14. Od 2016 roku rodzice wychowujący dzieci w wieku do 14 lat, mogą zdecydować o sposobie wykorzystaniu tego urlopu z podziałem na godziny (w wymiarze 16 godzin) lub dni (w wymiarze 2 dni roboczych). Należy to zrobić w pierwszym wniosku o udzielenie takiego zwolnienia złożonym pracodawcy w danym roku kalendarzowym.
Rodzicowi opiekującemu się dzieckiem do lat 4 przysługuje:
Opieka nad dzieckiem chorym
W przypadku choroby dziecka rodzice mogą skorzystać ze zwolnienia lekarskiego z tytułu opieki nad dzieckiem chorym w łącznym wymiarze 60 dni kalendarzowych. Za ten czas przysługuje się wynagrodzenie - zasiłek opiekuńczy w wysokości 80 % podstawy wymiaru zasiłku (wyliczonego z ostatnich 12 miesięcy kalendarzowych).
Ochrona czasu pracy
Kodeks pracy przewiduje też zestaw uprawnienia dla ojca lub matki z tytułu opieki nad dzieckiem do lat 4. Chodzi o:
- prawo odmowy wykonywania pracy w godzinach nadliczbowych,
- prawo odmowy wykonywania pracy w porze nocnej,
- prawo odmowy wyjazdów służbowych.
Uprawnienie to przysługuje tylko jednemu z rodziców, zatem jeśli ojciec składa oświadczenie o pełnieniu opieki nad dzieckiem do lat 4, z uprawnień z tym związanych nie może skorzystać matka.
