Kwestia tajemnicy zawodowej
Zagadnienie, którego wagę wydaje się nieco umniejszać MF, to tajemnica zawodowa osób wykonujących zawody zaufania publicznego, w tym adwokatów, radców prawnych oraz doradców podatkowych.
MF wskazuje bowiem, iż „czynności związane z planowaniem podatkowym nie są ściśle prywatną sprawą podmiotów gospodarczych, gdyż dotyczą zobowiązań podatkowych, gdzie stroną jest budżet państwa”. MF zauważa, iż tajemnica zawodowa jest ważnym komponentem wykonywania zawodów regulowanych, ale jednak dodaje jednocześnie, iż zakres stosowania tej tajemnicy może podlegać dyskusji. W ocenie MF nie można traktować jako sprawy prywatnej doradzania podatnikowi w zakresie planowanego nagięcia, czy nawet obejścia przepisów podatkowych, gdzie w grę wchodzi istotny interes finansów publicznych.
MF wskazuje, że przecież już dziś, podatnicy mają obowiązek przekazywania bardzo wielu informacji na temat podstawy opodatkowania, a w ramach kontroli skarbowej czy podatkowej organy podatkowe mogą uzyskać bardzo szczegółowe informacje dotyczące podatnika.
Zauważyć jednak należy, iż powyższe w żadnej mierze nie może prowadzić do „poluzowania” tajemnicy zawodowej np. doradcy podatkowego, który jest zobowiązany zachować w tajemnicy fakty i informacje, z którymi zapoznał się w związku z wykonywaniem zawodu (por. art. 37 ust. 1 ustawy o doradztwie podatkowym). Obejmuje ona zatem także informacje, które podatnik sam ujawnia organom podatkowym np. składając stosowne deklaracje podatkowe oraz chociażby to, że podatnik nie ujawnia organom podatkowym podstawy opodatkowania, mimo iż narusza to przecież istotny interes finansów publicznych.
Ingerencja w tajemnicę zawodową albo raportowanie przez samego podatnika
Jednak, jak wskazuje MF, alternatywą do uzyskiwania informacji na temat planowanych schematów optymalizacyjnych jest więc nałożenie obowiązku raportowania bezpośrednio na podatnika, a na podmiot profesjonalny obowiązku poinformowania o tym podatnika przy okazji oferowania schematu optymalizacyjnego.
W odniesieniu do zawodów zaufania publicznego, dla których w przepisach obowiązującego prawa przewidziano ochronę tajemnicy zawodowej, MF rozważa:
1) wprowadzenie obowiązku raportowania informacji o schematach podatkowych z uwzględnieniem danych, które identyfikują podmioty uczestniczące lub mające uczestniczyć w schemacie podatkowym przez podmiot wykonujący zawód zaufania publicznego (podmiot profesjonalny), również w sytuacji, gdy podmiot profesjonalny nie został zwolniony z obowiązku zachowania tajemnicy w tym zakresie, albo
2) wprowadzenie obowiązku raportowania informacji o schematach podatkowych z wyłączeniem danych, które identyfikują podmioty uczestniczące lub mające uczestniczyć w schemacie podatkowym przez podmiot wykonujący zawód zaufania publicznego (podmiot profesjonalny), również w sytuacji, gdy podmiot profesjonalny nie został zwolniony z obowiązku zachowania tajemnicy w tym zakresie, albo
3) gdy podmiot profesjonalny nie został zwolniony z obowiązku zachowania tajemnicy, wprowadzenie obowiązku raportowania bezpośrednio przez podatnika kupującego lub wdrażającego schemat optymalizacyjny, przy jednoczesnym zobowiązaniu podmiotu profesjonalnego do pisemnego poinformowania klientów o obowiązku przekazania informacji Szefowi Krajowej Administracji Skarbowej przez podatnika
Odnosząc się do poszczególnych wariantów przedstawionych przez MF uznać należy, iż pierwszy z nich – bez stosownych zmian prawnych – prowadzić będzie do naruszenia tajemnicy zawodowej np. doradcy podatkowego.
Jak już bowiem podkreślono, jest on obowiązany zachować w tajemnicy fakty i informacje, z którymi zapoznał się w związku z wykonywaniem zawodu (art. 37 ust. 1 ustawy o doradztwie podatkowym), a obowiązek ten wyłączono jedynie w zakresie informacji udostępnianych na podstawie przepisów ustawy z dnia 16 listopada 2000 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (Dz. U. z 2016 r. poz. 299 i 615) - w zakresie określonym tymi przepisami (por. art. 37 ust. 4 powołanej ustawy).
Co do drugiego z powyższych wariantów zauważyć należy, iż w niektórych sytuacjach nawet wyłączenie danych identyfikujących podatników oznaczać może ujawnienie tajemnicy zawodowej. Są bowiem przypadki, gdy schemat zostaje opracowany ściśle do określonego przypadku związanego z charakterystyką danego podmiotu. Niezależnie od tego, takie działanie doradcy jest po prostu nielojalne i prowadzić może do naruszenia interesów klienta.
Natomiast trzeci z zaproponowanych przez MF wariantów wydaje się mniejszym złem. Niemniej jednak, fakt zwolnienia albo nie zwolnienia z tajemnicy zawodowej przez klienta nie powinien mieć tu znaczenia. W tym zakresie powołać można np. orzeczenie Okręgowego Sądu Dyscyplinarnego OIRP w Lublinie (sygn. akt D 2/2015), w którym uznano, iż osoba, której świadczona jest pomoc prawna nie może zwolnić radcy prawnego z obowiązku zachowania tajemnicy. Odnieść można to zresztą do wszystkich powyższych wariantów.
Propozycje MF nie są zatem wystarczające dla właściwego pogodzenia celu projektowanej regulacji z ochroną zaufania do osób wykonujących zawody zaufania publicznego.
JF
