W wyroku z dnia 27 kwietnia 2023 r. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) rozstrzygnął spór, czy bezprawny pobór energii stanowi dostawę towarów dla celów VAT.
Jak wynika z orzeczenia TSUE wydanego w sprawie C-677/21, bezprawny pobór energii może stanowić dostawę towarów obejmującą przeniesienie prawa do rozporządzania rzeczą oraz jest wynikiem wykonywania działalności gospodarczej, przez co czynność ta powinna podlegać opodatkowaniu VAT.
Sprawa dotyczyła sytuacji, w której nastąpiło zużycie energii elektrycznej z sieci bez zawarcia umowy i bez zgłoszenia tego operatorowi sieci dystrybucji. Belgijskie regulacje przewidywały, że w takich okolicznościach ustalana jest rekompensata z tytułu bezprawnie uzyskanej korzyści. Przedmiotowa rekompensata obejmuje podatki, opłaty i VAT.
W tak opisanym stanie faktycznym Sąd odsyłający wyraził wątpliwości co do wymagalności VAT. Wątpliwości sądu krajowego dotyczyły m.in. następujących zagadnień:
- czy bezprawny pobór energii stanowi dostawę towarów, polegającą na przeniesieniu prawa do rozporządzania rzeczą jak właściciel,
- czy bezprawny pobór energii stanowi dostawę towarów, polegającą na przeniesieniu prawa własności do towaru w zamian za odszkodowanie, z nakazu wydanego przez organ władzy publicznej lub w jego imieniu albo z mocy prawa.
W świetle przedstawionych okoliczności sprawy TSUE wskazał, że dostawa energii elektrycznej dokonywana przez operatora sieci dystrybucji, nawet jeśli jest ona niezamierzona i wynika z bezprawnego działania osoby trzeciej, stanowi odpłatną dostawę towarów obejmującą przeniesienie prawa do rozporządzania rzeczą.
Co istotne Trybunał podkreślił, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem zasada neutralności podatkowej sprzeciwia się, w dziedzinie poboru VAT, powszechnemu rozróżnieniu między transakcjami nielegalnymi a transakcjami legalnymi, ponieważ system VAT ma obciążać konsumenta końcowego towarów lub usług, jeżeli zostały one dostarczone lub wykonane w ramach transakcji podlegających opodatkowaniu na podstawie dyrektywy 2006/112.
W zakresie energii elektrycznej zatem należy zwrócić uwagę, że przepisy ww. dyrektywy zrównują energię elektryczną z rzeczą. Oznacza to, że istnieje bezpośredni związek pomiędzy dostawą towarów a świadczeniem wzajemnym rzeczywiście otrzymanym przez podatnika. Tego rodzaju bezpośredni związek ma miejsce, gdy pomiędzy dostawcą a odbiorcą towaru istnieje stosunek prawny, w ramach którego następuje wymiana świadczeń wzajemnych, gdyż świadczenie otrzymywane przez dostawcę tej transakcji stanowi rzeczywistą równowartość dostawy wykonanej na rzecz odbiorcy.
Warto przypomnieć, że zgodnie z aktualnym podejściem krajowych sądów administracyjnych nielegalny pobór energii elektrycznej (kradzież energii elektrycznej) nie może być uznany za dostawę towaru dla celów VAT. Jak często podkreślano w orzecznictwie, w definicji "dostawy towaru" zawarta jest bowiem przesłanka "przeniesienia prawa do rozporządzania towarami:, a świadczenie należne przedsiębiorstwu energetycznemu charakteryzowano jako odszkodowanie.
Przy czym, warto zaznaczyć, że pojęcie nielegalnego pobierania energii w rozumieniu art. 3 pkt 18 ustawy prawo energetyczne obejmuje zarówno pobieranie paliw lub energii bez zawarcia umowy, z całkowitym albo częściowym pominięciem układu pomiarowo-rozliczeniowego lub poprzez ingerencję w ten układ mającą wpływ na zafałszowanie pomiarów, a zatem rozstrzygnięcie TSUE dotyczy wyłącznie jednego ze sposobów nielegalnego poboru energii.
W świetle powyższego trudno jest określić, czy orzeczenie z dnia 27 kwietnia 2023 r. wpłynie na utrwaloną linie orzeczniczą polskich sądów administracyjnych.
Z kolei analizując praktykę organów podatkowych, chociażby poprzez pryzmat opłat za nielegalny pobór wody lub odprowadzanie ścieków, prawdopodobne jest, że orzeczenie Trybunału wpłynie na sposób w jaki organy będą klasyfikować również rekompensatę dotyczącą nielegalnego poboru energii elektrycznej.
