Jak wskazał Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu w wyroku z dnia 23 stycznia 2024 r., sygn. akt I SA/Po 381/23, blokada rachunku bankowego nie powoduje w sposób automatyczny, iż właściwy organ może zastosować art. 96 ust. 9 pkt 5 ustawy o VAT tj. nie uprawnia organu do wykreślenia podatnika z urzędu z rejestru podatników VAT (dalej: rejestr VAT), bez konieczności zawiadamiania go o tym, z uwagi na posiadane informacje wskazujące na prowadzenie przez podatnika działań z zamiarem wykorzystania działalności banków do celów mających związek z wyłudzeniami skarbowymi.
Naczelnik urzędu skarbowego decyzją odmówił podatnikowi przywrócenia go do rejestru czynnych podatników VAT. Uzasadniając swoje rozstrzygnięcie organ pierwszej instancji wskazał, iż naczelnik urzędu celno-skarbowego dokonał na okres 72 godzin blokady rachunków bankowych prowadzonych na rzecz podatnika. Następnie przedłużył blokadę na okres do 3 miesięcy.
Jak wskazał dyrektor izby skarbowej, który utrzymał w mocy decyzję naczelnika urzędu skarbowego, wykreślenie z rejestru podatników na podstawie art. 96 ust. 9 pkt 5 ustawy o VAT, które następuje w związku z blokadą rachunku bankowego podatnika na podstawie art. 119zv § 1 i art. 119zw § 1 ustawy Ordynacja podatkowa, stanowi „prostą konsekwencję blokady i oparte jest na tych samych przesłankach faktycznych, co blokada rachunku bankowego’.
WSA w Poznaniu nie zgodził się z organami podatkowymi. Zdaniem Sądu brak jest automatyzmu pomiędzy wydaniem postanowienia w przedmiocie blokady rachunku bankowego na 3 miesiące, a zastosowaniem dyspozycji art. 96 ust. 9 pkt 5 ustawy o VAT. Wedle stanowiska Sądu, nie do przyjęcia jest również założenie, iż jedyną podstawą do złożenia wniosku o przywrócenie wpisu do rejestru VAT jest uzyskanie rozstrzygnięcia wskazującego na brak podstaw do zastosowania blokady rachunków bankowych na podstawie przepisów ustawy Ordynacja podatkowa. Ponadto, zarówno ww. przepis, jak i art. 96 ust. 9j ustawy o VAT wymagają poza formalnym orzeczeniem blokady rachunków bankowych, wykazania prowadzenia przez tego konkretnego podatnika działań z zamiarem wykorzystania działalności sektora bankowego do celów mających związek z wyłudzeniami skarbowymi. Zdaniem Sadu kluczowe jest użycie w omawianych przepisach przez ustawodawcę pojęcia „zamiaru”, które oznacza ukierunkowanie zachowania na osiągnięcie określonego celu, chęć zrobienia czegoś co się planuje, intencję. W prawie karnym „zamiar” jest synonimem winy umyślnej, a więc świadomego ukierunkowania na osiągnięcie stanu rzeczy określonego w typie czynu zabronionego.
Sąd podzielił wyrażony w wyroku NSA z dnia 1 marca 2023 r., sygn. akt I FSK 562/20 pogląd wedle którego, skoro naczelnik urzędu skarbowego podjął się wykreślenia podatnika z rejestru VAT na podstawie art. 96 ust. 9 pkt 5 ustawy o VAT, to na nim ciąży wykazanie zamiaru dokonywania przez podatnika działań ukierunkowanych na wykorzystywanie sektora bankowego do celów mających związek z wyłudzeniami skarbowymi. Organ musi więc wykazać znacznie bardziej skonkretyzowaną okoliczność (zamiar) niż „możliwość uczestniczenia w oszustwie podatkowym” oraz nie może opierać swojego stanowiska wyłącznie na fakcie spełnienia przez podatnika przesłanek do dokonania blokady rachunku bankowego. Zdaniem Sądu organy nie przedstawiły dowodów pozwalających na niebudzące wątpliwości przyjęcie, że podatnik z zamiarem, a więc umyślnie, wykorzystywał działalność banków bądź spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych do celów mających związek z wyłudzeniami skarbowymi.
